Katre rumuzlu okuyucumuz: “Allah Teâlâ Hazret-i Âdem’e (as) eşyanın isimlerini öğrettiği için meleklere üstün gelmiştir. Bu, Hazret-i Âdem’in (as) meleklere üstünlüğüne mi delâlet eder? Meleklere bildirilseydi onlar da bilirlerdi” şeklinde bir soruya muhatap oldum. Açıklama yapar mısınız?
Akıl, fikir, şuur, irade ve nefis sahibi cismani bir varlık olan insan kâinâtın bir meyvesi olarak yaratılmıştır. Yalnız aklî melekeleri yönüyle meleklere; hem aklî, hem celâlî, hem şehvanî duyguları cihetiyle cinlere benzer; bu özelliklerle birlikte, cismaniyete sahip oluşu bakımındansa insan eşsizdir.
İnsan, toprağın kaynağı olan yer kürenin bir küçük numunesi gibidir. Topraktan yaratılmıştır; meleklerden daha zengin aklî melekelerle, cinlerden daha etkin şehvanî ve celâlî duygularla donatılmıştır.3 Varlığının dörtte üçü sudur. Altından magnezyuma, çinkodan fosfora, kalsiyumdan demire, havadan ışığa bütün kıymetli cevherler insanın yaratılış hamurunda kullanılmış; ruhu ruhlar âleminden, hayali mîsal âleminden, hafızası levh-i mahfuzdan alınmıştır.4 İnsan; aklî melekeleri ilimle doldurulduğunda meleklerden daha üstün olabilir; nefsanî duyguları galip olduğunda ise cinlerden daha tehlikeli hale gelebilir, daha şiddetli fitne çıkarabilir, daha acımasız kan dökebilir bir niteliğe sahiptir.
Meleklerin ilim alma kapasiteleri sınırlı iken, insana sınır konmamıştır. Keza nefsanî duygularında da had ve hudut çizilmiş değildir.
Hz. Âdem (as) yaratıldıktan sonra, bizzat Allah Teâlâ tarafından ilim tahsiline alındı. Ona Allah’ın sıfat ve isimleri, bu isimlerin varlıklar üzerindeki tecellileri ve varlıkların mahiyet ve özellikleri bildirildi, âlemlerin gizli sırları kavratıldı, eşyanın isimleri öğretildi. Bu hususa, “Ve Âdem’e bütün isimleri öğretti”5 âyeti işâret ediyor.
Nihâyet Kur’ân, melekler için Hazret-i Âdem’e (as) secde emri verilmesi ve bütün meleklerin secde etmesini bildirmesiyle, Hazret-i Âdem’in (as) Allah’ın kudretiyle üstün yaratılışının meleklerce de tasdik edildiğini haber vermiştir.6
Âlemin düzeninde Allah’ın ilmi, irâdesi, dilemesi, kudreti ve hâkimiyeti esastır. Biliyoruz ki, Allah bir şeyin olmasını istediğinde ona sadece “Ol!” der; ve o hemen oluverir.7 İnsanın üstün olmasını dileyen, Allah’ın irâdesidir. Hazret-i Âdem’e (as) isimlerin ve ilimlerin öğretilmesi de bunun göstergesi olmuştur. Elbette Cenâb-ı Allah dileseydi Hazret-i Âdem’e (as) öğrettiklerinin aynısını meleklere de öğretirdi. Nitekim, istidatları ve fıtratları ile doğru orantılı olmak üzere meleklere de ilim öğretilmiştir.
Ancak bu bir yaratılış meselesidir. Burada bir üstünlük tercihi varsa, bu tercih bizzat Yaratıcı olan Allah’a aittir. İrâde doğrudan Cenab-ı Allah’ındır. Bize, aklen de olsa bu irâdeye teslim olmak, sorgulamaktan daha çok yakışır.
Dipnotlar:
1-Bakara Sûresi, 2/30;
2-Hucurât Sûresi, 49/13;
3-İşârâtü’l-İ’câz, s.248;
4-Lem’alar, s.139;
5-Bakara Sûresi, 2/31;
6-Bakınız: Bakara Sûresi, 2/34; A’râf Sûresi, 7/11;Tâ-Hâ Sûresi, 20/116; Kehf Sûresi, 18/50; İsrâ Sûresi, 17/61; Sâd Sûresi, 38/72;
7-Yâsîn Sûresi, 36/82.
Benzer konuda makaleler:
- Hazret-i Âdem’e öğretilen şey ne idi?
- Kâinatta en yüksek yaratılış insanın yaratılışıdır
- İnsan kâinattan üstündür
- Melaike kavramı üzerine
- Allah zamandan ve mekândan münezzehtir
- Rahman Sûresi üzerine bir şerh denemesi
- Bakışın güzelliği ve çirkinliği
- Levh-i Mahfuz’da kalem sesleri
- İnsanın derin yükümlülüğü
- Allah, insanı yaratmazdan önce Kur’ân’ı kime öğretti?
- Mi’rac’da işitilen kalem cızırtıları
- Sidrede işitilen kalem cızırtıları
- Rahman Sûresinde Kur’ân ve insan
- Kader kaleminin cızırtısı
- İnsanın varlığının sırrı
